fot. archiwum parafialne
Niedawno informowaliśmy o wykonanym remoncie dzwonów w sanockiej farze, który dotyczył m. in. montażu nowych napędów, serc i zawieszenia sygnaturki. Dziś dzielimy się ich historią.
Budowę dwóch wieży sanockiej fary rozpoczęto w 1903 roku, gdy proboszczem był ks. Bronisław Stasicki. Przy początku ich budowy zamówiono dzwony z Odlewni dzwonów Karola Szwabego w Białej (województwo krakowskie). Żelazną konstrukcję na której zamontowano później dzwony w wieży wykonano w sanockiej fabryce maszyn i wagonów [1]. Dzwony poświęcono w niedzielę, 23 października 1904 roku, kiedy parafię odwiedził J.E. ks. bp Józef Sebastian Pelczar (dziś święty Kościoła Katolickiego).
„Na osobnem rusztowaniu wśród gęstwiny zieleni zawisły trzy poważne dzwony, z pomiędzy których nawet najmniejszy wzbudza uszanowanie dla swych rozmiarów” (pisownia orginalna) – w ten sposób Gazeta Sanocka opisała dzwony w dniu ich poświęcenia. Największy z dzwonów mierzył metr wysokości i metr średnicy. Miał on na sobie wypukle rzeźbioną postać Najświętszej Maryi Panny Niepokalanego Poczęcia i łaciński napis, który w tłumaczeniu brzmiał: „Całaś piękna jest Maryjo, a zmazy pierworodnej nie masz w Tobie. O Przenajświętsza módl się za nami!”. Po drugiej stronie dzwonu umiejscowiono symbol Orła Polskiego i również łaciński napis – „Ku czci Niepokalanej i Przenajświętszej Królestwa Polskiego Królowej w świętym roku jubileuszowym uczczenia Jej Niepokalanego Poczęcia parafianie ofiarowali. Roku Pańskiego 1904”. Na drugim dzwonie, pod figurą św. Józefa uwieczniono łaciński napis „Ku czci św. Józefa patrona wojującego kościoła parafianie ofiarowali Roku Pańskiego 1904” i po drugiej stronie „Spraw święty Józefie, abyśmy bez grzechu dokonali żywota i aby ono było zawsze bezpieczne przy twojej opiece”. Ostatni z dzwonów był niemal połową największego. Po jednej stronie pod wizerunkiem św. Michała Archanioła umieszczono napis, brzmiący w tłumaczeniu: „Święty Michale Archaniele broń nas w walce, abyśmy nie zginęli podczas straszliwego sądu”. Drugi napis informował o ofiarodawczyni: „Ofiarowała Anna Wilińska ku czci św. Michała Archanioła”[2].
10 lat później wybuchła I wojna światowa. 26.09.1914 roku miał miejsce pierwszy najazd wojsk rosyjskich w naszym mieście. Kościół Przemienienia Pańskiego zachował się wówczas bez uszczerbku. Początkiem 1917 roku Austriacy zarekwirowali dwa dzwony, kilka miesięcy później również i trzeci, pozostawiając jedynie sygnaturkę. Taki stan posiadania utrzymał się do 1925 roku. We wspomnianym roku, 8 lipca nowe już dzwony poświęcił bp Karol Fischer, gdy proboszczem był ks. Franciszek Matwijkiewicz[3]. Były to również dzwony z odlewni dzwonów Karola Schwabego w Białej. W okresie międzywojennym pracowania ta, była jedną z najbardziej znanych odlewni dzwonów w Polsce. Według rachunku jaki wystawiła firma, a który zachował się w parafialnych archiwach, największy z dzwonów ważył 1288 kg, średni 632 kg i najmniejszy 360 kg. Na największym z dzwonów umieszczono inskrypcję „In honorem B.M. Reginae Regni Poloniae, cum gratiarum actione A. D. MCMXXV obtulerunt” i wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej z podpisem „Sub Tuum praesidium confugimus”. Na kolejnym z dzwonów z figurą św. Franciszka Salezego zapisano: „In honorem S. Francisci Salesii; ratione 50, annorum jubilaei sacerdotio R. D. Franc. Salesii Matwijkiewicz, Parochi Sanocensis, A. D. MCMXXIV parochiani obtulerunt”. Na najmniejszym dzwonie z wizerunkiem św. Józefa napisano: „In honorem S. Josephi, A. D. MCMXXV parochiani Sanocensis obtulurent”. Pierwszy z dzwonów miał być hołdem dla Najświętszej Maryi Panny za odzyskaną ojczyźnie wolność; drugi upamiętnieniem 50. lecia posługi kapłańskiej ks. proboszcza Franciszka Salezego Matwijkiewicza[4].
W maju 1942 roku z wieży zostały zabrane przez Niemców dwa dzwony. Tuż po wojnie, ks. proboszczowi Antoniemu Porębskiemu udało się sprowadzić nowe. Z zapisów parafialnego archiwum wynika iż ks. proboszcz pismem z dnia 10.04.1947 toku zwrócił się do Biura Rewindykacji przy Prezydium Rady Ministrów o zwrot zagarniętego mienia. Ostatecznie 04.07.1947 r. do tut. parafii przekazano dzwon z cerkwi w Turzańsku i 23.08.1947 r. dzwon z cerkwi greckokatolickiej z Wisłoka Wielkiego. Rok później 29.07.1948 r. Komisja do Rozdziału rewindykowanych Dzwonów przy Urzędzie Wojewódzkim w Poznaniu przyznała parafii dzwon o wadze 110 kg, który ostatecznie trafił do kościoła 13.01.1949 roku[5]. W kalendarium ważniejszych wydarzeń z życia parafii ujęto też zapis, że w lipcu 1947 roku miało miejsce podziękowanie Wojsku Polskiemu za podarowanie dzwonów[6].
Obecnie w parafii funkcjonuje pięć dzwonów i sygnaturka. Napędzane są elektrycznie. W ostatnich latach występowały problemy z ich funkcjonowaniem. W bieżącym roku dokonano generalnego remontu. Remont dotyczył montażu nowych napędów do wszystkich dzwonów, zamontowano nowe zawieszenia w dwóch największych i wymieniono dwa serca. Obecna technika pozwoliła na automatyczne zaprogramowanie, dzięki czemu najmniejszy z dzwonów o godz. 6.00 zaprasza na pierwszą mszę świętą (06.30) oraz dzwoni na „Anioł Pański” (12.00) i w godzinę Apelu Jasnogórskiego o godz. 21.00. Wszystkie dzwony uruchamiane są trzydzieści minut przed wieczorną mszą świętą oraz przed niedzielnymi i świątecznymi Eucharystiami (z wyjątkiem 06.30). Dziękujemy wszystkim którzy wsparli swoją ofiarą ich remont. Niech biją na chwałę Bożą!
Przypisy:
[1] Z komitetu kościelnego w Sanoku, „Gazeta Sanocka”, 1906 nr 119, str. 2-3.
[2] Z pobytu naszego Arcypasterza w Sanoku, „Gazeta Sanocka”, 1904 nr 44, str. 1-2.
[3] E. Zając „Kościół Przemienienia Pańskiego w Sanoku w stulecie Konsekracji1897-1997” Sanok 1997, str. 41
[4] ks. A. Skiba „Rys historyczny posługi duszpasterskiej przy kościele Przemienienia Pańskiego w Sanoku w latach 1857-1998” Sanok 2010, str. 98-99.
[5] Parafialna księga inwentarzowa.
[6] E. Zając „Kościół Przemienienia Pańskiego w Sanoku … ” Sanok 1997, str. 80.
opracował Jakub Radożycki
fot. Zbigniew Krystyński
